پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: به درستي كه من در ميان شما دو امانت گرانبها مي‎گذارم يكي كتاب خدا و ديگر عترتم و اين دو يادگار من هيچ گاه از همديگر جدا نمي‎شوند، تاحوض (كوثر) به من برسند.
حديث ثقلين از نظر سندي، از احاديث معتبر و متواتر به شمار‌ آمده كه علماء و محدثين بسياري از شيعه و اهل سنت، در منابع خود، آنرا، با عبارات و الفاظ گوناگوني نقل نموده‎اند و بنابراين در اين روايت جاي هيچ خدشه و ترديدي باقي نمي‎ماند.[1]

مفاد حديث در بردارندة نكات مهم ذيل است:
1. امامت كه از باورها بنيادين و مسلّمات تشيع است از بعد از رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، به عنوان مفسِّر و مبيِّن و مؤيِّد قرآن همواره در كنار اين كتاب آسماني قرار گرفته و با عنايت به عصمت امامت، و لزوم تبيين و تفسير احكام قرآن، هيچ گاه از قرآن جدا نگشته است تا به حدي كه امامت را قرآن ناطق ناميده‎اند.

2. همراهي و همگامي عترت با قرآن فقط در تفسير و تبيين آن نيست بلكه با توجه به نصوص بين قرآن و عترت مساوات و موازنه برقرار شده است بدين سان كه اين دو در تبيين احكام، برپايي قسط و عدالت در ميان مردم، سازندگي‎هاي معنوي و اخلاقي و ديگر امور با هم مشاركت دارند و همان گونه كه قرآن ميزان القسط[2]، موعظه[3]، عظيم[4]، منار حكمت[5]، شفيع[6]، نور[7]، عزيز[8] و ريسمان محكم[9] است، اهل بيت نيز چنين مي‎باشند.
بنابراين باعنايت به موازنه و مساوات عترت با قرآن، در صورت عدم بيان امور فوق توسط قرآن و يا صريح نبودن بيان قرآن، اين مهم بر عهدة اهل بيت است.

3. با عنايت به آنكه درحديث آمده است كه: قرآن و عترت هيچ گاه از هم جدا نخواهند گشت، زمان حاضر هم، حوزة وجودي، دوازدهمين امام از رهبران معصوم ـ امام مهدي (عج) ـ مي‎باشد. و آن حضرت هم، همراه و همگام با قرآن و در كنار قرآن است.

4. مراد از عترت، فقط وجود اهل بيت نيست، بلكه شامل قول، فعل، تقريرهاي بجاي مانده از ائمه معصومين هم مي‎باشد. كه اگر چه در زمان‎هاي قبل بيان شده‎اند ولي همواره در كنار قرآن، بعنوان مفسّر و مبيّن آن مي‎باشند.

هميچنين شيخ مفيد به نقل از سيد بن طاوس مي‎فرمايد: امام در تبيين احكام شريك قرآن است، از آنجا كه احكام الهي غيرمتناهي و كتاب خدا متناهي است، و براي مجتهد هم علم به احكام ميسر نيست براي همين به امام نياز است.[10]

با اين بيانات روشن مي‎شود كه همه امامان شريك القرآن بوده و در نتيجه اين لفظ بر همه آنها اطلاق مي‎شود و البته هر چند در برخي زيارتنامه‎ها، از امام حسين ـ عليه السّلام ـ به شريك القرآن تصريح شده است[11] ولي اين تصريح دليل بر آن نيست كه اطلاق اين لفظ به حضرت امام حسين ـ عليه السّلام ـ اختصاص داشته باشد.

امّا در اين زمان، غالباً استعمال شريك القرآن بر، حضرت امام مهدي (عج) اطلاق مي‎شود از آن جهت كه زمان حاضر، حوزة وجودي، آن امام همام بوده و آن حضرت است كه در اين دنيا در كنار قرآن است.

البته مي‎توانيد براي كسب اطلاعات بيشتر علاوه بر منابعي كه در پاورقي آمده است به منابع ذيل هم رجوع فرمائيد.
1. مهدي در حديث ثقلين/ جمعي از نويسندگان/ بنياد فرهنگي مهدي موعود (عج).

2. قرآن و امام حسين ـ عليه السّلام ـ / محسن قرائتي/ مركز فرهنگي درس‎هائي از قرآن.

پی نوشتها:
[1] . ابن حجر عقسلاني مي‎گويد: حديث ثقلين با بيش از 20 سند نقل شده است، صواعق المحرقه/ عسقلاني/ ص 135.
مناوي مي‎گويد: بيش از 20 صحابه اين حديث را از پيامبر نقل نموده‎اند، فيض القدير/ ج 3/ ص 14.
مير حامد حسين دانشمند بزرگ شيعه اين حديث را از 502 كتاب كه همگي به قلم دانشمندان اهل تسنن نگارش يافته، نقل كرده است. آيت الله سبحاني/ پرسش‎ها و پاسخ‎ها/ ص 159/ موسسه سيد الشهداء/ 1369 و همچنين ر.ك: عبقات المنوار، ج 4ـ3، ص 2ـ 10، كنزالعمال ج 1 ص 173.
مسند احمد: ج 3 ص 14، اُسد الغابه ج 3 ص 147، فيض القدير ج 3 ص 20ـ19، مستدرك: ج 3 ص 148، طبقات الكبري: ج 2 ص 194، صواعق المحرقه: ص 136، صحيح مسلم: ج 2 ص 362، مجمع الزوائد: ج 9 ص 164، المسندالجامع: ج 5 ص 551.
[2] . جامع الاحاديث شيعه، ج 12، ص 481.
[3] . لواعج الاشجان، ص 26 ـ يونس/ 57.
[4] . بحار ج 98 ص 239 ـ حجر/ 87.
[5] . مفاتيح الجنان ـ الحياة/ ج 2، ص 120.
[6] . زيارت عاشورا ـ نهج الفصاحة، جملة 662.
[7] . كامل الزيارات ص 200 ـ نساء/ 174.
[8] . لهوف ص 54 ـ فصلت/ 41.
[9] . پرتوي از عظمت حسين ص 6 ـ بحار ج 92 ص 31.
[10] . الالفين/ شيخ مفيد/ ص 198.
[11] . بحارالانوار، ج 98، ب 26، ص 336؛ همان، ص 355؛ الاقبال/ سيد بن طاوس/ فصل فيما نذكره من لفظ زيارة الحسين/ ص 712/ دارالكتب الاسلاميه/ 1367؛ البلد الامين/ ابراهيم بن علي عاملي كفعمي/ چاپ سنگي/ ص 281؛ مصباح/ الكفهي/ ص 481.