(3) وَ قالَ «يُوصيكُمُ اللَّهُ في اَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْاُنْثَيَيْنِ»، (4) وَ قالَ «اِنْ تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةَ لِلْوالِدَيْنِ وَالْاَقْرَبَيْنِ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقينَ». (5)
وَ زَعَمْتُمْ اَنْ لا حَظْوَةَ لي، وَ لا اَرِثُ مِنْ اَبي، وَ لا رَحِمَ بَيْنَنا، اَفَخَصَّكُمُ اللَّهُ بِايَةٍ اَخْرَجَ اَبي مِنْها؟ اَمْ هَلْ تَقُولُونَ: اِنَّ اَهْلَ مِلَّتَيْنِ لا يَتَوارَثانِ؟ اَوَ لَسْتُ اَنَا وَ اَبي مِنْ اَهْلِ مِلَّةٍ واحِدَةٍ؟ اَمْ اَنْتُمْ اَعْلَمُ بِخُصُوصِ الْقُرْانِ وَ عُمُومِهِ مِنْ اَبي وَابْنِ عَمّي؟ فَدُونَكَها مَخْطُومَةً مَرْحُولَةً تَلْقاكَ يَوْمَ حَشْرِكَ.
فَنِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ، وَ الزَّعيمُ مُحَمَّدٌ، وَ الْمَوْعِدُ الْقِيامَةُ، وَ عِنْدَ السَّاعَةِ يَخْسِرُ الْمُبْطِلُونَ، وَ لا يَنْفَعُكُمْ اِذْ تَنْدِمُونَ، وَ لِكُلِّ نَبَأٍ مُسْتَقَرٌّ، وَ لَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ يَأْتيهِ عَذابٌ يُخْزيهِ، وَ يَحِلُّ عَلَيْهِ عَذابٌ مُقيمٌ.
ثم رمت بطرفها نحو الانصار، فقالت:

و فرموده: «خداى تعالى به شما درباره فرزندان سفارش مى‏ كند كه بهره پسر دو برابر دختر است»، و مى ‏فرمايد: «هنگامى كه مرگ يكى از شما فرارسد بر شما نوشته شده كه براى پدران و مادران و نزديكان وصيت كنيد، و اين حكم حقّى است براى پرهيزگاران».
و شما گمان مى ‏بريد كه مرا بهره ‏اى نبوده و سهمى از ارث پدرم ندارم، آيا خداوند آيه‏اى به شما نازل كرده كه پدرم را از آن خارج ساخته؟ يا مى ‏گوئيد: اهل دو دين از يكديگر ارث نمى ‏برند؟ آيا من و پدرم را از اهل يك دين نمى ‏دانيد؟ و يا شما به عام و خاص قرآن از پدر و پسرعمويم آگاهتريد؟ اينك اين تو و اين شتر، شترى مهارزده و رحل نهاده شده، برگير و ببر، با تو در روز رستاخيز ملاقات خواهد كرد.
چه نيك داورى است خداوند، و نيكو دادخواهى است پيامبر، و چه نيكو وعده‏ گاهى است قيامت، و در آن ساعت و آن روز اهل باطل زيان مى ‏برند، و پشيمانى به شما سودى نمى ‏رساند، و براى هرخبرى قرارگاهى است، پس خواهيد دانست كه عذاب خواركننده بر سر چه كسى فرود خواهد آمد، و عذاب جاودانه كه را شامل مى ‏شود. آنگاه رو بسوى انصار كرده و فرمود:

چرا مردم مدينه در قبال قتل دختر پيامبر (ص) سكوت كرده و هيچ اقدامي نكردند؟

اولاً: آيا عمل مردم مدينه ملاك حقانيت است يا عمل امير المؤمنين (ع) ؟پيامبر اكرم (ص) فقط در حق علي فرموده :
علي مع الحق والحق مع علي
علي با حق و حق با علي است .
تاريخ بغداد:14/322 ومجمع الزوائد :7/237.
ثانياً: مگر مردم مدينه نبودند كه در برابر كشتن عثمان و تعرض به همسر او عكس العملي از خود نشان ندادند واجازه ندادند جنازه او را در قبرستان مسلمانان دفن كنند و مجبور شدند او را در قبرستان يهود دفن كنند تا معاويه در زمان حكومتش قبرستان يهود را به قبرستان بقيع متصل ساخت.
تاريخ طبري ج 3 ص 468 و438.

اين سوره در مكه نازل شده وداراي 21 آيه است.
در آغاز بعد از ذكر سه سوگند مردم را به دو گروه تقسيم مي كند : انفاق كنندگان با تقوا،وبخيلاني كه منكر پاداش قيامتند.
پايان كار گروه اول را خوشبختي وسهولت وآرامش ،وپايان كار گروه دوم را سختي و بدبختي مي شمرد.
در بخش ديگري از اين سوره بعد از اشاره به اين معني كه هدايت بندگان برخداست ، همگان را از آتش فروزان دوزخ انذار مي كند.ودر آخرين بخش كساني را كه در اين آتش مي سوزند و گروهي را كه از آن نجات مي يابند با ذكر اوصاف معرفي مي كند.
پيامبر گرامي اسلام (ص)فرمود:« هركس سوره ليل را تلاوت كند خداوند آنقدر به او مي بخشد كه راضي شود ، و او را از سختيها نجات مي دهد و مسير زندگي را براي او آسان مي سازد».
مفسران قرآن براي كل اين سوره شأن نزولي از ابن عباس نقل كرده اند : مردي در ميان مسلمانان بود كه شاخة يكي از درختان خرماي او بالاي خانة مرد فقير عيالمندي قرار گرفته بود ، صاحب نخل هنگامي كه بالاي درخت مي رفتت تا خرماها را بچيند گاهي چند دانه خرما در خانةمرد فقير مي افتاد وكودكانش آن را بر مي داشتندوآن مرد از نخل فرود مي آمد و خرما را از دستشان مي گرفت . مرد فقير به پيامبر(ص) شكايت كرد.وسپس يكي از ياران با شگردي خاص نخل را خريد ودر اختيار پيامبر(ص) گذاشت ورسول اكرم(ص)به سراغ خانوادة فقير رفت وبه صاحب خانه گفت:اين نخل از آنِ تو وفرزندان توست.اينجا بود كه سورة ليل نازل شدونزول اين سوره اشاره مستقيم دربارة بخيلان وسخاوتمندان دارد.
ايمان به معاد وپاداشهاي عظيم الهي تحمل انواع مشكلات را براي انسان سهل وآسان مي كند.