اين سوره در مكه نازل شده و داراي 19 آيه است.
اين سوره در حقيقت از دو بخش تشكيل يافته ، بخشي كه در آن روي سخن به شخص پيامبر (ص)است و دستوراتي را در زمينةتسبيح پروردگار و اداي رسالت به او مي دهد و اوصاف هفتگانه اي از خداوند بزرگ در اين رابطه مي شمرد.
بخش ديگر كه از مؤمنان خاشع و كافران شقي سخن به ميان مي آورد و عوامل سعادت و شقاوت اين دو گروه را بطور فشرده در اين بخش بيان مي كند.
در پايان سوره اعلام مي دارد كه اين مطالب تنها در قرآن مجيد نيامده است ، بلكه حقايقي است كه در كتب وصحف پيشين (صحف ابراهيم وموسي)نيز برآن تأكيد شده است.
پيامبراكرم(ص)فرمود:هركس سوره اعلي را بخواند خداوند به عدد هر حرفي كه بر ابراهيم(ع) وموسي(ع) ومحمد (ص)نازل كرده ده حسنه به او عطا مي فرمايد.
امام صادق(ع)فرمود: «كسي كه سوره اعلي را در فرائض يا نوافل خود بخواند،روز قيامت به او گفته مي شود:از هر يك از درهاي بهشت مي خواهي وارد شو».
اين سوره از اهميت خاصي بر خوردار است ، تاآنجا كه در حديثي از علي(ع) مي خوانيم:«اين سوره محبوب پيغمبراكرم(ص)بود».
در اين سوره اشاره به اين شده كه : «محبت دنيا سر چشمة هر گناهي است».
بنابراين براي قطع ريشه هاي گناه راهي جز اين نيست كه حب وعشق دنيا را از دل بيرون كنيم وبه دنيا همچون وسيله ويا مزرعه بنگريم.
در اين سوره عامل فلاح ورستگاري وپيروزي ونجات را سه چيز مي شمرد:
«تزكيه »و«ذكر نام خداوند» و«به جا آوردن نماز».
پيامبراسلام(ص)براي تبليغات وتذكرات خود هيچ قيد وشرطي قائل نبود وهمگان را وعظ مي كرد وانذار مي نمود.
يكي ازمعجزات پيغمبراسلام(ص)اين است كه آيات وسوره هاي طولاني را با يكبار تلاوت جبرئيل به خاطر مي سپردوهميشه به خاطر داشت وچيزي را فراموش نمي كرد.

من خطبة علي «عليه السلام» المعروفة بالديباج:
عباداللّه، سلوااللّه اليقين، فإنّ اليقين رأس الدّين وارغبوا اليه في العافية فإنّ أعظم النعمة العافية فاغتنموها للدنيا والآخرة.
(تحف العقول صفحه 150)
يقين، مراتبى دارد، و هر مرتبه‏اى از آن كه فرض شود، مرتبه‏ى بالاترى براى آن وجود دارد، لذا ائمه اطهار (عليهم السلام) با اين كه در مراتب عاليه يقين بودند باز هم از خدا طلب يقين مى‏نمودند.
دراين حديث، يقين تشبيه به رأس شده چون همانطور كه سر منشأ هدايت حركات و سكنات آدمى است، يقين هم در دين انسان چنين نقشى را دارد.
و تحصيل يقين از دو راه ممكن است: يكى تأمل و تفكر در دلائل و مبادى دين و حقانيت شرع مقدس اسلام و ديگرى توجه به ذات مقدس الهى و تضرّع و خضوع در پيشگاه با عظمت او.
عافيت كه در روايات آمده آن چيزى نيست كه ما در عرف خودمان از آن تعبير به عافيت‏طلبى مى‏كنيم، كه انسان در كنجى خزيده و در ميدان جهاد وارد نشده با وظائف بزرگِ زندگى مواجه نگردد. بلكه مراد، عافيت در اعتقاد و عمل و محفوظ ماندن از وساوس شيطانى و نفسانى است. انسان در ميدان جنگ هم بايد از پروردگار طلب عافيت كند يعنى از او بخواهد كه دچار شك و ترس و تزلزل نشود. امام سجاد (عليه السلام) در دعاى بيست‏ و سوم صحيفه سجاديه به ابعاد مختلف عافيت، اشاره كرده و آن را از پروردگار طلب نموده‏اند.

اين سوره در مكه نازل شده وداراي 17آيه است.
مطالب اين سوره بردو محور«معاد ورستاخيز»و«قرآن مجيد وارزش واهميت آن» دور مي زند.ولي در آغاز سوره بعد از سوگندهايي انديشه آفرين اشاره به وجود مراقبين الهي بر انسان مي كند.بعد براي اثبات امكان معاد ،به زندگي نخستين وبدو پيدايش انسان از آب نطفهاشاره فرموده ونتيجه گيري مي كند.(خداوندي كه قادر است اورا از چنين آب بي ارزش وناچيزي بيافريند توانائي بر بازگشت مجدد او دارد).
در مرحله بعد به بعضي از ويژگيهاي روز رستاخيز اشاره كرده،سپس با ذكر سوگندهاي متعدد وپر معنائي اهميت قرآن را گوشزد مي نمايد،وسرانجام سوره را با تهديد كفار به مجازات الهي پايان مي دهد.
پيامبر گرامي اسلام(ص) فرمود:«هركس سوره طارق را تلاوت كند خداوند به تعداد هر ستاره اي كه در آسمان وجود دارد ده حسنه به او مي بخشد».
در اين سوره اشاره مي كند كه هر كس مراقب ومحافظي دارد كه اعمال او را ثبت و ضبط وحفظ مي كندوبراي حساب وجزا نگهداري مي نمايد.
بنابراين انسان هرگز تنها نيست وهركه باشد وهر كجا كه باشد تحت مراقبت فرشتگان الهي ومأموران پروردگار خواهد بود ،اين مطلبي است كه توجه به آن در اصلاح وتربيت انسان فوق العاده مؤثر است.
انسان درآغاز خاك بود،وسپس بعد از طي مراحلي به صورت نطفه درآمدو نطفه نيز بعد از طي مراحل پيچيده وشگفت انگيزي تبديل به انسان كاملي شد،بنا براين بازگشت او به حيات وزندگي مجدد هيچ مشكلي ايجاد نمي كند.واين ظهور وبروز براي مؤمنان ماية افتخار ومزيد نعمت ،وبراي مجرمان ماية سرافكندگي ومنشأ خواري وخفت است.وچه دردناك خواهد بود كه انسان عمري با آبرو در ميان مردم زندگي كند ولي در آن روز در برابر همة خلايق شرمسار وسرافكنده شود.در آن روز نه نيرويي كه بر زشتيهاي اعمال ونيات او پرده بيفكند ونه ياوري كه او را از عذاب الهي رهائي بخشد.

وپايان سوره سرمشقي است براي همة مسلمانان كه در كارهاي خود مخصوصاً هنگامي كه در مقابل دشمناني نيرومند و خطرناك قرار مي گيرند با حوصله وصبر وشكيبائي و دقت رفتار كنند،واز هر گونه شتابزدگي وكارهاي بي نقشه يا بي موقع بپرهيزند.