قلب ما در قبول و پذیرش حق و هدایت الهی حالات مختلفی دارد که از نظر سرسختی و مقاومت، یا نرمی و جاذبیت، قابل تشبیه با سنگ می باشد. برخی از سنگ ها همچون سنگ خارا، نه آبی به خود جذب می کنند و نه در اثر تغییرات جوّی (باد و باران و یخبندان) تغییر شکل چندانی می یابند و سنگهای آذرین معمولاً چنین هستند؛ لیکن بعضی از سنگهای رسوبی به دلیل نرمی زیاد، قابلیت بیشتری نشان می دهند و اسفنج وار با تمام حجم خود، آب را جذب می کنند و به سهولت تغییر شکل و حالت می دهند.
قرآن نیز در مقام مقایسه و تمثیل از این شباهت ظاهری استفاده کرده و با ارائه مثال مجسمی از تفاوت تغییر شکل سنگه در اثر عوامل جوّی، نشان داده است که قلب آدمی نیز ممکن است به لحاظ قساوت و سختی از سنگ هم سخت تر شود، با این تفاوت که عامل تغییر شکل در طبیعت، باد و باران و دماست و در شریعت و نفس آدمی، هدایت وارشاد الهی.

این حقیقت را آیه 74 سوره بقره در سه تصویر مختلف از تغییر شکل سنگها در طبیعت به شرح ذیل بیان کرده است:
1 ـ سنگهایی که به شدّت تأثیر پذیر بوده و به شکل انفجاری، نهرهای متعددی از درون خود جاری می سازند.
2 ـ سنگهایی که حد اقلّ شکافی برداشته و آبی خارج می سازند.
3 ـ سنگهایی که از اوج ارتفاعات به پایین می غلطند و سقوط می کنند.
حالات فوق بیان کننده این حقیقت است که سخت ترین سنگها هم سرانجام تأثیری از طبیعت می پذیرند و تغییر می یابند؛ لیکن برخی از انسانها در اثر نا سپاسی و انحراف از حق به چنان قساوت و سنگدلی دچار می شوند که قلبشان از سنگ نیز سخت تر می گردد.
نگاه کنید به آیه مورد نظر:
«ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ منْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِی کَالحِجارَةِ أ َو أ َشَدُّ قَسْوَةً وَ إنّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما یتَفَجَّرُ مِنهُ الأنْهار وَ إنّ مِنها لَما یشَقّقُ فَیخْرُجُ مِنه الماء وإنّ مِنها لَما یهبط مِنْ خَشیَةِ اللّهِ وَما اللّهُ بِغافلٍ عَمّا تَعْمَلُون؛
سپس دلهای شما بعد از آن سخت شد، همانند سنگ یا سخت تر از آن، چرا که از برخی سنگها نهرهای متعددی منفجر و جاری می شود و برخی ترک خورده و از شکاف آنها آبی جاری می شود و برخی نیز از خشیت الهی هبوط می کنند و خدا از آنچه می کنید، غافل نیست».
انسانهای متّقی و مخلص و مقرّب درگاه الهی، همچون انبیا واولیا، در برابر هدایت و ذکر حق آنچنان متحوّل و منقلب و دگرگون می شوند که وجودشان سرچشمه انواع علم و حکمت ها می گردد و آثار آب حیات و هدایتشان امت ها را تا ابد سیراب می کند.
پیروان راستین نیز با تأثیر پذیری از پیام رسولان و با ایمان و اعمال صالح خود به مردم خیر و خدمت و احسان و انفاق می کنند و بالاخره سومین گروه، کسانی هستند که اگر منشأ خیر و فایده ای نیستند و تشنگی و طلبی را برطرف نمی سازند، حد اقل از قلّه غرور و استکبار خود پایین آمده، خضوع و خشوعی در برابر حق نشان می دهند و از منیت و مستی و غرور دست برمی دارند.
تمثیل فوق از ترکیب حالات مختلف سنگها در طبیعت با عکس العمل و بازتاب درونی دل آدمی در برابر حق، تصویر زیبایی ساخته است که برای اهل بصیرت بسی تماشایی است، بخصوص نسبت دادن هبوط از خشیت الهی که مخصوص موجودات ذی شعور است، به سنگ و کوه که ظاهراً شناخت و شعوری ندارند. برای همین است که نیروی «خشیت الهی» متکبران را از اوج افتخارات و قله غرور به دامان تواضع و فروتنی فرو می آورد.
قرآن در فرازی دیگر و درست در جهت معکوس مثال فوق، از مؤمنانی یاد می کند که با شنیدن حدیث زیبای حق (آیات قرآن) و تأثیر پذیری از پیام رسولان و خشیت خدایی، موی براندامشان راست گردیده و دلشان با یاد خدا «نرم» می گردد و با تمام وجود هدایت را جذب می کنند:
«اللّه نزَّل أحْسَن الْحدیث کتاباً مُتشابِهاً مثانی تَقْشعر مِنْه جُلُود الَّذین یخْشَون رَبّهم ثُمّ تَلینُ جُلُودُهُم وقُلوبُهُم الی ذکر اللّه…؛ خداوند نیکوترین پیام تازه را نازل کرده است و آن کتاب متشابه هماهنگی است که پیکر کسانی که از خدا خشیت دارند (از تلاوت آن) به لرزه می آید و سپس پوستها و دلهایشان برای پذیرش هدایت نرم و آماده می گردد».(سوره زمر، آیه 23)
تقابل قساوت (سخت دلی و عناد با حق) و نرم دلی ناشی از خشوع را در آیه دیگری به نمایش گذارده است که بس هشدار دهنده و بیدارگر است:
«أَلَم یأنِ لِلَّذینً آمَنُوا أنْ تَخْشَعَ قُلُوبهم لِذِکر اللّه وما نزل مِنَ الْحقّ ولا یکونوا کالّذین اوتوا الْکِتاب مِنْ قبل فطال علیهم الأمد فَقَسَتْ قُلُوبهم وکثیر منهم فاسقون؛
آیا برای مؤمنان وقت آن نرسیده است که دلشان به یاد خدا و حقیقتی که نازل شد، خاشع گردد و چون کسانی از اهل کتاب در گذشته نباشند که به دلیل طولانی شدن روزگار برآنها دلشان سخت شد و بسیاری از آنها فاسق اند».(سوره حدید، آیه 16)