امر به معروف و نهی از منکر چیست ؟

امر یعنی دستور، معروف یعنی كار خیر، امر به معروف یعنی دستور به انجام كار خیر بدهید . یعنی تشویق به خوبی‌ها كنید.

در مقابل منكر یعنی بد ، نهی از منكر یعنی باید جلوی بدی‌ها را گرفت. هر مسلمان باید مردم را به خوبی‌ها تشویق و جلوی فساد را بگیرد.

یكی از چیزهای بسیار خطرناک در جامعه ریخته شدن قبح گناه است .

خطر سكوت و بی‌تفاوتی در برابرگناه

یكی از عوامل عادی شدن گناه ، سكوت مردم است . اگر كسی یك خلافی کرد و مردم بی‌تفاوت نگاهش كردند ، این گناه عادی می‌شود.

لازم نیست هر گاه حرف كه می‌زنیم بلافاصله اثر کند . ممكن است حرف هم كه بزنیم، اثر نكند ، اما در مقابل گناه نباید عادی باشیم .

امر به معروف ، عبادتی بزرگ

خود امر به معروف یك عبادت بزرگ است كه تمام عبادت‌ها نسبت به امر به معروف و نهی از منكر مثل یك قطره کنار دریا هستند .

معنای امر به معروف این نیست که كه تا گفتیم كه مثلاً این كارت غلط است ، بگوید چشم !

اگر یك معلم برود سر كلاس، ولو بچه‌ها هم سر كلاس نباشند ، آموزش و پرورش حقوق معلم را می‌دهد . اینطور نیست كه چون بچه‌ها نیامده‌اند، حقوق به او ندهید.

تكرار نهی از منكر، زمینه تأثیرگذاری و ترك گناه

وقتی به یك چوب سفت ده تبر می‌زنیم ، تبر یازدهم را که بزنیم ، چوب می شکند . اما باید بدانیم که ده تا تبر هم بی‌اثر نبودند . اگر این ده‌تا تبر به چوب نمی‌خورد ، تبر یازدهم اثر نمی‌كرد .

شما بگو گوش نمی‌دهد ، دومی را هم گوش نمی‌دهد ، پنجمی را هم گوش نمی‌دهد ، 27 نفر اگر گفتند و گوش نداد، نفر28 بگوید ، گوش می‌دهد. پس این 27 نفر هم شریك هستند.

حرف‌هایی كه ما می‌زنیم، لازم نیست فوری اثر كند، اصلاً ممکن است زمینه ای شویم که حرف دیگری اثر کند .

یكی از عوامل عادی شدن گناه ، سكوت مردم است . اگر كسی یك خلافی کرد و مردم بی‌تفاوت نگاهش كردند ، این گناه عادی می‌شود

سن و سال در امر به معروف

بچه‌ها نیز باید امر به معروف را انجام دهند و نباید آنها را از این کار بازداشت .

قرآن می‌فرماید: « یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ »1 و حدیث داریم «لا تحقرن أحدا من المسلمین فإن صغیرهم عند الله كبیر ؛ حرف بچه ای که مسلمان باشد نیز ، نزد خدا بزرگ است .»

امام حسین (ع) و امر به معروف

امربه معروف به قدری مهم است كه امام حسین(ع) یکی از دلایل مهم خود را در رفتن به کربلا می فرماید :

به كربلا می‌روم تا « أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ »2

زیرا که حكومت یزید منكر است . و این نکته به قدری واجب و مهم است که اگر به خاطر این امر حسین فدا شود، خدا و حسین (ع)، هردو این فدا شدن را دوست دارند .

از آینه یاد بگیریم !

انسان در امر به معروف و نهی از منكر نباید شكست بخورد و اگر به او چیزی گفتند ، نباید ناراحت شود .

حدیث داریم «المومن مرآة المومن ». اگر آینه بشکند ،باز تكه‌های آن عیوب ما را می گوید و کار خود را انجام می دهد.

راه و روش را یاد بگیریم !

قرآن راه های جلوگیری از فساد را بیان می کند :

محبت کردن

«هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِیُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیماً ؛ خدا برای خارج كردن شما از ظلمات به سوی نور، برای شما صلوات می‌فرستد و با محبت این كار را انجام می‌دهد. »3

لحن کلام

برای بعضی از کارها گاهی لازم است یك آدم خوش بیان کار را انجام دهد ؛

حضرت موسی وقتی می‌خواهد صحبت كند ، برادرش هارون را معرفی می کند و می‌گوید : « هُوَ أَفْصَحُ مِنِّی لِساناً »4

سخن نرم و زیبا

« فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً »5

« وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً »6

« وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً »7

امربه معروف به قدری مهم است كه امام حسین(ع) یکی از دلایل مهم خود را در رفتن به کربلا می فرماید: به كربلا می‌روم تا « أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ » زیرا که حكومت یزید منكر است . و این نکته به قدری واجب و مهم است که اگر به خاطر این امر حسین فدا شود، خدا و حسین (ع)، هردو این فدا شدن را دوست دارند.

شیوه های امر به معروف

گاهی خوب است انسان صریحاً امر به معروف كند و گاهی هم سکوت کند .

گاهی اوقات ویتامین سکوت از صحبت کردن بیشتر است در نتیجه زودتر و بهتر جواب می دهد .

برادران یوسف به او گفتند : ما برادری داشتیم كه دزد بود . « قد سرق له اخ من قبل ».

قرآن می‌گوید: «فَأَسَرَّها یُوسُفُ فی‏ نَفْسِهِ وَ لَمْ یُبْدِها لَهُمْ»8

یوسف سکوت کرد و رسوایشان نکرد .

فقط دعوت کنیم

كسی را نترسانیم. مردم با ترس كم‌تر به راه می آیند . بیشتر طرفدار موعظه ی دوستانه و صمیمی هستند .

«ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ»9

موعظه خوب، موعظه‌ای است كه طرف بداند كه او را دوست دارند و این موعظه ناشی از عشق و علاقه ای است که به او داریم ، می باشد .

اقسام امر به معروف :

یك: وظیفه ی عمومی است وهمه در قبال آن مسئول هستند . ماشینی در خیابانی در حال عبور است. با اینكه تابلو می‌گوید خیابان یك طرفه است ماشین در جهت ممنوع و خلاف حركت می‌كند وظیفه عمومی همه ی افراد است که او را از اشتباهش آگاه کنند و بی تفاوت نباشند .

«كُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ »10

دو: وظیفه ایی كه مخصوص گروه ویژه ای می باشد . اما آیه «وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ »11

یعنی در جامعه گروهی با داشتن اختیارات و امتیازات خاص ، به صورت رسمی باید جلوی متخلف را بگیرند.

وحدت ، عامل مهم تأثیر گذاری

شهید مطهری نكته‌ای دارد ، می فرماید : آیه «وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ »12ما بین آیه ی « وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً » 13و « وَ لا تَكُونُوا كَالَّذینَ تَفَرَّقُوا »14 می باشد .

ایشان می‌گوید: آیه جلوی فساد را بگیر در جایی واقع شده كه آیات بعد و قبل از آن سخن از وحدت است به این معنا که تا وحدت نباشد امر به معروف اثر نمی‌كند.

اگردر خانواده ای پدر به پسر بگوید : نماز بخوان و مادر بگوید ، بگذار بخوابد و بین پدر و مادر وحدت وجود نداشته باشد، اثر نخواهد كرد.

اگرخود و آیندگانمان را دوست داریم ، این فریضه ی عبادی ، اجتماعی را ترک نکنیم و خود و دیگران را بر این کارارزشمند تشویق کنیم .