پیوند: http://www.tebyan.net/

یکی از راهکارهای مهارتی مبلّغ می تواند عمل به گفته ها باشد و در واقع یکی از راهکارهای جذب و اثر گذاری بر مخاطبین هم سوی عمل و گفتار خواهد بود.

بی تردید، سخن گفتن آسان‌تر از عمل کردن است و وعده‌های آتشین دادن اگر چه مزه‌ای شیرین و گوارا دارد، انتظاری تلخ به دنبال دارد. هر برنامه تبلیغی باید با قرینه برنامه اجرایی خود پیوند خورده باشد و از سوی دیگر، مبلّغان مسلمان، خود، باید آیینه تمام نمای عمل به مکتبشان باشند و شخصیت پردازی‌هایی که در برنامه‌های تبلیغی و رسانه‌های گروهی صورت می‌گیرد، چهره عینی عمل به آموزه‌های اسلامی را نشان دهد و نشان دهند که چگونه تزکیه و تعلیم، بر اساس آموزه‌های اسلامی، پیدایش انسان طراز قرآن را امکان پذیر می‌سازد.

مبلّغ، باید خود را به فضایل و مکارم اخلاق آراسته کند؛ عمل او، با گفتارش برابری کند؛ اقوال و سخنانش، بر اعمالش پیشی نگیرد و ظاهر الصلاح تر از آنچه می‌گوید، جلوه نکند. البته این به آن معنا نیست که پیام‌فرست باید انسانی ظاهر ساز و ریا کار باشد بلکه منظور این است که به آنچه می‌گوید عامل بوده و یا حداقل تلاش کند که به گفت‌های خود عمل نماید. و در روایت دیگری از امیرمۆمنان علیه السلام آمده است که : «علم المۆمن فی عمله »[1]. علم مۆمن در عمل اوست .

بر اساس آیات و روایات فراوانی که به برخی از آنها اشاره می کنیم، «مبلغ » در گام نخست موظف است از راه عمل که مهم ترین، روشن ترین و مۆثرترین شیوه است، به «تبلیغ » بپردازد . امام صادق علیه السلام در این زمینه می فرماید:

«کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم لیروا عنکم الورع والاجتهاد و الصلاه و الخیر و ان ذلک داعیه » [2].

مردمان را بدون زبان (به خدا) دعوت کنید (واهل عمل باشید) تا پرهیزکاری، تلاش، نماز و کارهای شایسته را از شما ببینند و این، دعوت واقعی است .

و امیرمۆمنان علیه السلام می فرماید: «ان الوعظ الذی لایمجه سمع و لایعدله نفع ماسکت عنه لسان القول ونطق به لسان الفعل »[3] .

موعظه ای که گوش آن را پس نمی زند و هیچ سودی با آن برابری نمی کند، آن است که زبان گفتار در آن خاموش بماند و زبان کردار سخن بگوید .

در این دو  حدیث نورانی «دعوت » و «تبلیغ » واقعی «تبلیغ عملی » دانسته شده است . بنابراین «مبلغ دینی » پس از کسب آگاهی و قبل از آن که دیگران را به خداپرستی دعوت کند، باید خویشتن خود را ارشاد کند و «مهارت » لازم را در عمل کردن به دستورات خداوند به دست آورد; زیرا اولین مخاطب فرمان های الهی خود اوست، لذا قرآن کریم همواره عالمان تهی از عمل را مورد سرزنش قرار می دهد و آنها را مورد غضب حضرت حق می داند و می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لم تقولون ما لاتفعلون کبر مقتا عندالله ان تقولوا ما لاتفعلون » (5) ; «ای کسانی که ایمان آورده اید! چرا چیزی می گویید که به آن عمل نمی کنید؟ در نزد خدا زشت است که چیزی بگویید و به آن عمل نکنید» .

پس در «سنگر تبلیغ » کاراترین سلاح «عمل » ، مۆثرترین قالب برای طرح «محتوا» پایبندی مبلغ به یافته های دینی و ضروری ترین مهارت به نمایش گذاشتن باورهای معنوی در «رفتار» خود است .

اگر در «تبلیغ دین» مبلغ سعی کند در معاشرت با مردم بدون این که لب به موعظه بگشاید و سطری بنویسد، تنها به دستورات الهی آن گونه که شایسته است عمل کند، وظیفه ی تبلیغی خود را انجام داده است .

اصرار قرآن و عترت بر «تبلیغ رفتاری » ممکن است به علت ویژگی های آن باشد که مختصرا به آنها اشاره می کنیم .

ویژگیهای تبلیغ رفتاری

الف)مخاطب اول: «مبلغ » از آنجا که خود مسلمان است، در مقابل دستورات الهی اولین مخاطب است و قبل از آن که پیام الهی را به مردم برساند، ابتدا باید «خویشتن » را ارشاد کند و به احکام الهی پایبند باشد و اگر کسی این گونه نبود وعملش، گفته اش را تکذیب کرد، هرگز سخنان او نافذ نخواهد بود .

ب)تاثیرگذاری: «قال علی علیه السلام: العلم یرشدک و العمل یبلغ بک الغایة [4]; علم تو را ارشاد و هدایت می کند; اما عمل تو را به نتیجه می رساند» .

از آنجا که «تبلیغ رفتاری » به نمایش گذاشتن ارزشهای الهی است، تاثیری خودی، عمیق و ماندگار دارد، از طرفی چون «عمل » ترجمان درون است و مردم مفاهیمی چون ایمان، ایثار، تقوا، تواضع و مهربانی را در رفتار مبلغ می بینند، سریع تر و عمیق تر متاثر می شوند .

اگر به سیره ی انبیای الهی، پیشوایان معصوم و دانشمندان ربانی بنگریم، به این حقیقت پی می بریم که آنچه باعث هدایت مردم و گرویدنشان به حق می شود، رفتار و سیره ی عملی آنان است، لذا این مدال بزرگ الهی «انک لعلی خلق عظیم [5] ; تو خلق عظیمی داری » . باید زینتبخش زندگی همه ی داعیان الی الحق و مبلغان دینی باشد[6] .

و به همین جهت، ابلاغ پیام و دعوت به هدف عالی،  همراه و هماهنگ با رفتارهای سازنده و پرهیز از برخوردهای خشن، تنفّر بار و دافعه‌زا، دو محور بسیار مهم از شیوه‌های تبلیغی پیامبر صلی الله علیه و آله بود. و لذا كاملاً روشن است كه مبلّغ باید سخن بگوید. ولى هر سخنى مطلوب نیست، مبلّغ باید بگونه‌اى سخن بگوید كه، زیبا ولى بى‌محتوا نباشد، زیرا:

«شیطان‌هاى انس و جن بعضى از آنها با بعض دیگر، سخنان آراسته ظاهر فریب اظهار كنند.» [7]

و لذا مبلّغ نباید بدون علم سخن بگوید، چرا كه سخن بدون آگاهى نزد خدا گناه بزرگى است؛ همانطور که در سوره مبارکه نور خداوند متعال می‌فرماید:«و شما چیزى را با زبان‌هایتان مى‌گویید كه به آن علم ندارید و كار را سهل و كوچك مى‌پندارید در صورتى كه نزد خدا بسیار بزرگ است.» [8]

مبلّغ آگاه باید به پیام خود عمل کند، چرا که عمل نکردن باعث عدم اثرگذاری بر مخاطبین خواهد بود؛ و به خاطر عمل نكردن به علم خود سرزنش مى‌شود؛

«چرا آنچه انجام نمى‌دهید بر زبان جارى مى‌كنید؟» [9] و در آیه مبارکه دیگری می‌فرماید:

«آیا مردم را به نیكى امر مى‌كنید و خود را فراموش مى‌كنید؟» [10]

پی نوشت ها:

[1]غرر الحکم، ص 220 .

[2]الحیاة، ج 1، ص 113 .

[3]همان، ص 291 .

[4]الحیاة، ج 1، ص 263 .

[5]سوره القلم، آیه 4 .

[6]مقاله خسروی، پایگاه حوزه نت

[7]شَیَاطِینَ الإِنسِ وَالْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا: انعام، 112.

[8]وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكُم مَّا لَیْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَیِّنًا وَهُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِیمٌ: نور، 15.

[9]لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ: صف، 2.

[10]أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ: بقره، 44.