فاطمه مصداق آيات قرآن

1. آياتي از قرآن در شأن حضرت صديقه زهراء

1- «وَ أْمُرْ اَهْلَکَ بِالصَّلوةِ واصْطَبِرْ عَلَيْها….»[1]

«(اي پيامبر!) کسان خود را به نماز فرمان ده و بر آن شکيبايي کن.»

تأويل اهلک، حضرت اميرالمؤمنين علي و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام است.[2]

2- «… وَ هُمْ فِيما اشْتَهَتْ اَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ.»[3]

«و آنان در بهشتي که هر چه بخواهند برايشان آماده است جاودانه‏اند.»

تأويل هم… حضرت فاطمه زهراء عليها السلام و فرزندان و شيعيان و دوستان اوست.[4]

3- «اَلَّذِينَ يَذْکُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلي جُنُوبِهِمْ….»[5]

«آنان که خدا را ايستاده و نشسته و به پهلو خفته ياد مي‏کنند.» تأويل الذين…، حضرت علي و فاطمه عليهما السلام است.[6]

امام صادق علیه السلام: هر کار نیکی که بنده انجام می دهد در قرآن برایش ثوابی ذکر شده مگر نماز شب که از بس نزد خدا پر اهمیت است ثواب آن را معلوم نکرده و فرموده است: «پهلوهایشان را از بسترها دور می کنند… پس هیچ کس نمی داند به پاداش آنچه می کرده اند چه مایه شادمانی برایشان نهفته شده است.»[7]

4- « اِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهِيراً.»[8]

«همانا خدا مي‏خواهد تا پليدي را از شما اهل‏بيت دور گرداند و شما را کاملاً پاک نمايد.»‌

آیه دیگرى که درباره حضرت زهراء علیها السَّلام نازل شده، آیه «تطهیر» است.

تأويل اهل ‏البيت، حضرت محمد صلي الله عليه وآله و حضرت علي و فاطمه و حسن و حسين‏ عليهم السلام است و مقصود از اهل بیت، خاندان وحى و نبوت است. [9]

فاطمه عليها السلام مصداق کامل اهل بيت رسول خداست که در دامان وحي پرورش يافته، و کامل ترين افراد و عزيزترين آن ها در نزد رسول خداست. در حديث کساء مي خوانيم که پيامبر صلي الله عليه وآله کساي خود را روي فاطمه علي و حسن و حسين عليه السلام انداخت و فرمود: خدايا اينان اهل بيت و خاندان من هستند و به ام سلمه فرمود: تو به خير و نيکي هستي ولي از اهل بيت من نيستي.

5- «يا اَيُّهَاالَّذِينَ امَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکرْاً کَثِيراً. »[10]

«اي کساني که ايمان آورده‏ايد خدا را فراوان ياد کنيد.»

تأويل ذکراً کثيراً، تسبيحات حضرت فاطمه زهراء عليها السلام است.[11]

6- قوله تعالي: «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيم‏.»[12]

«جابربن عبدالله از رسول خدا نقل کرده است که حضرت فرمود: همانا خداوند متعال، علي و همسر و دو پسرش را از حجت هاي خود برآفريدگانش قرار داده است، و آنان درياي دانش در امت من مي‏باشند. هر کس به وسيله آنان هدايت يابد، به راه راست هدايت يافته است.»

7- قوله تعالي:« فَقُلْ تَعالَوا نَدْعُ اَبْناءَنا وَ اَبْنائَکُمْ وَ نِسائَنا و نِسائَکُمْ…»[13]

«پس بگو بیایید بخوانیم (بیاوریم) فرزندان ما را و فرزندان شما را، زنانمان را و زنانتان را و نفس هایمان و نفس هایتان را (کسانى را که جان ما و شما هست)…».

داستان مباهله  بين پيامبر صلي الله عليه در یکى از سال هاى هجرت،با پیشوایان نصاراى «نجران» که وارد مدینه شدند تا با پیامبر از نزدیک مناظره کنند، آنان در مناظره محکوم شدند، ولى از پذیرفتن اسلام سربرتافتند. پیامبر آنان را به مباهله دعوت کرد، یعنى همگان در نقطه اى به دور از مردم گرد آیند و دروغگویان را لعن و نفرین کنند.

«از ابوسعيد روايت شده است: هنگامي که اين آيه نازل شد، رسول خدا صلي الله عليه وآله،علي و فاطمه و حسنين را نزد خود فرا خوانده عرض کرد: خداوندا! اينان اهل‏بيت من مي‏باشند.» [14]

پيامبر از ميان زنان و اقوام فقط حضرت فاطمه عليها السلام را مصداق آيه نسائنا قرار داد و بقيه را خارج کرد.

8- قوله تعالي: «اَلَمْ تَرَکَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَيِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ…»[15]

«عن رسول الله صلي الله عليه وآله يقول: أَنَا شَجَرَةٌ وَ فاطمةُ فَرعُها، وَ عليٌّ لِقاحُها وَ حسنٌ و حُسينٌ ثَمَرُها، وَ مُحِبِّيهم مِن أُمَّتي أَوراقُها. ثم قال: هُم فِي جَنَّةِ عَدْنٍ وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالحَقِّ.»

«رسول خدا فرمود: من شجره هستم و فاطمه شاخه آن، علي عامل باروري آن، حسن و حسين ميوه، و دوست داران آنان از امتم برگ هاي آن درخت مي‏باشند.  هرگاه يکي از شيعيان بميرد برگي از درخت مزبور مي افتد، و چون مؤمني متولد مي شود برگ تازه اي سبز مي شود و سپس فرمود: سوگند به آن کسي که مرا به راستي برگزيد، آنان در بهشت جاودان مي‏باشند. و پیامبر فرمودند:هر کس از آن ها دور شود. به گمراهي افتاده است، اگر بنده اي از بندگان خدا سه هزار سال بين صفا و مروه خدا را عبادت کند، ولي محبت ما پنج تن را درک نکرده باشد خداي تبارک و تعالي او را به صورت در آتش افکند. »[16]

9- قوله تعالي: «اُولئِکَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلي رَبِّهِمُ الوَسيِلَةَ.»[17]

«آنها کسانی هستند که خودشان وسیله ای برای تقرب به پروردگارشان می طلبند.«

«عکرمه مي‏گويد: آنان پيامبر و علي و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام مي‏باشند.»[18]

10- قوله تعالي: «إنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِما صَبَرُوا إِنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ.»[19]

«حقاً که من امروز آنها را در مقابل صبرشان پاداش دادم که آنها همه کامیابند.»

«عبدالله بن مسعود گويد: يعني پاداش مي‏دهم آنان را امروز به بهشت به خاطر بردباري و صبر علي‏بن ابي‏طالب، فاطمه و حسن و حسين در دنيا بر دستورات الهي و بر گرسنگي و تهيدستي و به خاطر صبر در مقابل گناهان (مردم) و بر بلا و آزمايش خداوند در دنيا؛ همانا آنان رستگاران و رهايي يافتگان از حساب مي‏باشند.»[20]

11- قوله تعالي: «کَمِشْکاةٍ فِيها مِصْباحٌ، اَلمِصْباحُ فِي زُجاجَةٍ…»[21]

«خداوند نور آسمانها و زمین است داستان نور او مانند چراغدانی است که در آن چراغ پر فروغی است و آن چراغ در میان شیشه… .»

«از علي ‏بن جعفر روايت است که از حضرت موسي‏بن جعفرعليه السلام درباره اين آيه پرسيدم، فرمود: مقصود از «مشکاة» فاطمه، و «مصباح» حسن و «زجاجه» حسين است. «کوکب دري» فاطمه است. که در بين زنان جهانيان ستاره‏اي درخشان مي‏باشد. شجره مبارکه ابراهيم است که نه شرقي است و نه غربي، نه يهودي است و نه نصراني، روغن چراغ آن‏که نور مي‏دهد علم است که از آن ظاهر مي‏شود و بدان سخن مي‏گويد، و مقصود از نُورٌ عَلي نُورٍ در وجود حضرت فاطمه اماماني هستند که يکي پس از ديگري مي‏آيند، خداوند به نورش هر که را بخواهد هدايت مي‏کند، يعني به ولايت ما هدايت مي‏کند.»[22]

12- آیه مودت‏: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ»[23]

«بگو: «من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏كنم جز دوست‏داشتن نزديكانم [اهل بيتم‏] و هر كس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‏اش مى‏افزاييم چرا كه خداوند آمرزنده و سپاسگزار است.»

«رسول خدا فرمود: به درستي که خداي تعالي مزد رسالتم را که بر عهده‏ي شماست مودت خويشان نزديکم قرار داده است، و من در روز قيامت نسبت به اين مودت از شما بازخواست خواهم کرد»، يعني آن چه در روز قيامت همه در مقابل آن مسئول هستند، عبارت از ولايت چهارده معصوم عليهم‏السلام مي‏باشد که از جمله ولايت حضرت صديقه عليهاالسلام است.

فخر رازي در تفسيرش مي‏نويسد: خویشان ونزدیکان پیامبر مسلما علي، فاطمه و حسنين آل‏پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم مي‏باشند و قطعا حب فاطمه عليهاالسلام ضميمه اجر نبوت و نشان‏دهنده‏ي ولايت اوست.[24]

13- مصداق آيه ايثار و اطعام:

« وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون‏»[25]

«…و آن ها را بر خود مقدّم مى‏دارند هر چند خودشان بسيار نيازمند باشند كسانى كه از بخل و حرص نفس خويش باز داشته شده‏اند رستگارانند!»

صدوق در امالي روايت کرده که مؤمني به حضور پيغمبر آمد و اظهار گرسنگي کرد و آن حضرت به خانه زن هاي خود فرستاد که اگر خوراکي دارند براي آن گرسنه بفرستند همه جواب دادند که چيزي جز آب نداريم آن حضرت در ميان اصحاب فرمود کيست که اين گرسنه را سير کند اميرالمؤمنين عرض کرد که من او را سير کنم بعد رفت به خانه و به حضرت صديقه فرمود اي دختر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم چه قدر در خانه از خوراکي داري. عرض کرد: به قدر شام امشب خودمان داريم ولي آن گرسنه را بر خود مقدم مي‏داريم سپس اميرالمؤمنين فرمود بچه‏ها را خواب کن و چراغ را خاموش بنما آن گرسنه را از غذاي خود سير کردند چون صبح اميرالمؤمنين عليه‏السلام به نزد رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم آمد این آيه نازل گرديد.[26]

14- مصداق آيه:

«مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيان‏»[27]

در حديثى از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه در تفسير آيه مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ… فرمود:

«على و فاطمه علیهما السلام بحران عميقان، لا يبغى احدهما على صاحبه، يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ، قال: الحسن و الحسين علیهم السلام »[28]

«على و فاطمه دو درياى عميقند كه هيچ يك بر ديگرى تجاوز نمى‏كند، و از اين دو دريا لؤلؤ و مرجان يعنى حسن و حسين خارج شده‏اند.»

15- مصداق آيه: ذرياتنا در تفسير آيه

«وَ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماما»[29]

و كسانى كه مى‏گويند: «پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مايه روشنى چشم ما قرار ده، و ما را براى پرهيزگاران پيشوا گردان‏.»

از امام صادق  علیه السلام دربارةتفسیر این آیه می پرسند، امام فرمود: ما اهل بیت مصداق این آیه هستیم.و در روایتی دیگر نقل شده که مصداق ازواجنا، خديجه و مصداق ذريه، فاطمه و مصداق قرة عين، حسن و حسين و مصداق امام، علي عليه السلام ذکر کرد. [30]

16-آيه‏ي امانت :

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً»[31]

«ما امانت (تعهّد، تكليف، و ولايت الهيّه) را بر آسمانها و زمين و كوه‏ها عرضه داشتيم، آنها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسيدند امّا انسان آن را بر دوش كشيد او بسيار ظالم و جاهل بود، (چون قدر اين مقام عظيم را نشناخت و به خود ستم كرد.)»

آيه‏ي مذکور نيز از آياتي است که در اثبات ولايت حضرت صديقه سلام‏الله‏عليها مي‏توان از آن استفاده کرد. امانتي که خداي تعالي به آسمان ها و زمين و کوه ها عرضه کرده است و از آن ها خواسته تا آن را بپذيرند، و اين امانت همان ولايت پيامبر اکرم و اميرالمؤمنين و فاطمه و حسنين و ائمه عليهم‏السلام بعد از آنان مي‏باشد.

مفضل بن عمر مي‏گويد حضرت صادق سلام‏الله‏عليه فرمود:خداي تعالي ارواح را دو هزار سال قبل از خلقت بدن ها آفريد، و- (از اولين و آخرين، از آدم ابوالبشر تا روز قيامت)-، شريف ترين و برترين روح ها را، ارواح محمد علي، فاطمه و حسنين و ائمه نه‏گانه از نسل حسين بن علي (يعني چهارده معصوم) قرار داد و آنان را بر آسمان ها و زمين و کوه ها عرضه کرد، نور چهارده معصوم همه جا را فراگرفت و جهان گير شد، آن گاه از جانب حق تبارک و تعالي به آسمان ها و زمين خطاب آمد که: اينانند دوستان و اولياء من، و اينان هستند حجت هاي من بر همه‏ي مخلوقاتم. (لذا حضرت صديقه سلام‏الله‏عليها حجت و ولية الله است به نص خود حضرت احديت). هيچ يک از آفريدگانم نزد من محبوب تر از آنان نيست. بهشتم را براي دوستان آنان، و آتش دوزخم را براي مخالفين و اذيت‏کنندگان آنان‏آفريده‏ام. پس ولايتشان امانت من است در نزد مخلوقاتم. [32]

2. حضرت فاطمه عليها السلام مصداق سورهایی  از قرآن

بر اساس رواياتي که مورد قبول و اتفاق شيعه و سني است حضرت فاطمه عليها السلام مصداق سورهایی از قرآن است که از آن جمله:

۱. سوره کوثر:

خدا به پیامبر صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم خطاب مى کند که ما به تو «کوثر» دادیم، آن جا که مى فرماید:

«إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ»[33]

«ما به تو کوثر اعطا کردیم، پس براى پروردگارت نماز بخوان و قربانى کن، به درستى که دشمن تو ابتر است».

” كوثر” يك معنى جامع و وسيع دارد، و آن” خير كثير و فراوان” است، و مصاديق آن زياد است، ولى بسيارى از بزرگان علماى شيعه يكى از روشن ترين مصداق هاى آن را وجود مبارك” فاطمه زهرا” سلام اللَّه عليها دانسته‏اند، چرا كه شان نزول آيه مى‏گويد: آن ها پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم را متهم مى‏كردند كه بلا عقب است، قرآن ضمن نفى سخن آن ها مى‏گويد:” ما به تو كوثر داديم".

از اين تعبير استنباط مى‏شود كه اين” خير كثير” همان فاطمه زهراء سلام اللَّه عليها است، زيرا نسل و ذريه پيامبر صلی الله و علیه و آله وسلم به وسيله همين دختر گرامى در جهان انتشار يافت نسلى كه نه تنها فرزندان جسمانى پيغمبر بودند، بلكه آئين او و تمام ارزش هاى‏ اسلام را حفظ كردند، و به آيندگان ابلاغ نمودند، نه تنها امامان معصوم اهل بيت علیهم السلام كه آن ها حساب مخصوص به خود دارند، بلكه هزاران هزار از فرزندان فاطمه سلام اللَّه عليها در سراسر جهان پخش شدند كه در ميان آن ها علماى بزرگ و نويسندگان و فقها و محدثان و مفسران والا مقام و فرماندهان عظيم بودند كه با ايثار و فداكارى در حفظ آئين اسلام كوشيدند. [34]

2- مصداق سورة قدر:

«إِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةِ الْقَدْرِ…»[35]

« ما آن [قرآن‏] را در شب قدر نازل كرديم!»

فاطمه‏ عليها السلام ليلةالقدر اهل‏بيت است و سوره قدر شناسنامه و معرف مقامات آنان است. يعني:

الف – هم چنان که شب قدر پنهان و فقط براي جمعي از شايستگان ظهور و بروز دارد دسترسي به مقامات معنوي حضرت زهراءعليها السلام هم اين‏چنين است.

ب – هم چنان که ليلةالقدر يک شب اما سي هزار شب است. فاطمه‏ عليها السلام هم يک شخص ولي کوثر محمّدي و همه امت است.

ج – هم چنان که عبادت شب قدر هم چون عبادت سي‏هزار شب است معرفت فاطمه زهراء عليها السلام نيز پاداش عبادت شب قدر را دارد و معرفت او زمينه معرفت ليلةالقدر است.

د – هم چنان که در شب قدر قرآن صامت نازل شده است از دامن اطهر فاطمه زهراء عليها السلام نيز يازده امام و يازده قرآن ناطق نازل گشته است.

ه – هم چنان که ليلةالقدر داراي مراتبي است فاطمه عليها السلام هم ليلةالقدر و داراي مراتب است.

و – هم چنان که شب قدر عمدتاً بين سه شب پنهان است فاطمه زهراء عليها السلام هم محل دفنشان در سه مکان احتمال داده مي‏شود (خانه خودشان، بقيع، بين محراب و منبر) و البته فاطمه زهراءعليها السلام هم چنان که ليلةالقدر است يوم‏الله هم مي‏باشد.[36]

3- سوره هل اتى: بنابر روایات متواتر از شیعه و اهل سنت این سوره در شأن اهل بیت نازل شده، بنابراین سوره هل اتی حاوی فضائل و افتخارات علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام می باشد.

مى فرماید:

« یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً* وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً* إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً* إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً* فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً* وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِیراً.»[37]

«آن ها به نذر خود وفا می کنند، و از روزى که شرّ و عذابش گسترده است می ترسند، و غذاى (خود) را با این که به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می دهند!، (و می گویند:) ما شما را به خاطر خدا اطعام می کنیم، و هیچ پاداش و سپاسى از شما نمی خواهیم!، ما از پروردگارمان خائفیم در آن روزى که عبوس و سخت است!، (به خاطر این عقیده و عمل) خداوند آنان را از شرّ آن روز نگه می دارد و آن ها را می پذیرد در حالى که غرق شادى و سرورند!، و در برابر صبرشان، بهشت و لباس هاى حریر بهشتى را به آن ها پاداش می دهد! ».

از سوره هاى مورد توجه شیعیان است، زیرا آیاتى از این سوره در ستایش خاندان رسالت وارد شده(خانه ای که فاطمه سلام الله علیه محور آن است)، و آنان را توصیف مى کند،

در تفسير سوره هل اتي از ابن عباس روايت کرده که حضرت امام حسن و امام حسين مريض شدند رسول خدا با جماعتي به عيادت آمدند بعضي از آن جماعت گفتند يا علي اگر نذري براي شفاي فرزندان خود بنمائي مناسب است آن حضرت با فاطمه‏ي زهراء و فضه‏ي خادمه نذر کردند که هرگاه آن دو بزرگوار صحت يافتند سه روز روزه بگيرند.

چون شفا يافتند چيزي در خانه نبود اميرالمؤمنين به نزد شمعون خيبري يهودي آمد و سه صاع جو قرض گرفته فاطمه آن را آرد کرده پنج قرصه‏ي آن را طبخ نموده وقت افطار مسکيني در خانه سؤال نمود اميرالمؤمنين نان خود را به سائل داد فاطمه‏ي زهراء و حسن و حسين و فضه‏ي خادمه به اميرالمؤمنين اقتدا کردند و تماماً نان خودرا  به سائل دادند  و با آب افطار کردند شب دوم چون خواستند افطار بنمايند يتمي در خانه آمد سؤال کرد هر پنچ نفر نان خود به یتیم دادند و با آب افطار کردند و ايضاً شب  سوم هر پنج نفر نان خود به اسيري دادند که آمد به در خانه سؤال کرد و با آب افطار کردند چون صبح روز سوم شد اميرالمؤمنين دست حسنين را گرفت و به خدمت رسول خدا آمد و هر دو همانند جوجه مرغ بر خود مي‏لرزيدند رسول خدا از ديدار آن ها سخت شکسته خاطر گرديد به خانه فاطمه آمد ديد آن مخدره در محراب عبادت شکم او به پشت خشکيده و ديده‏هاي

حق بينش به گودي فرو رفته در آن حال جبرئيل نازل شد وعرض کرد:

«هنيأ لک يا رسول‏الله خذ هذه السوره»

سپس سوره‏ي هل اتي را بر او قرائت کرد.[38]

پي نوشتها:

[1] - طه(20)،  آیه132

[2] - محمد بن حسن حر عاملی،همان کتاب، ج8،ص 448.

[3] - انبیاء (21)،آیه102

[4] - محمدباقر مجلسی،همان کتاب،ج43، ص 63

[5] - آل عمران (3)، آیه 191

[6] - حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، مترجم حسن موسوی‌خراسانی، قم، انتشارات نوید اسلام،1390،ج1، ص423و424

7 -  میزان الحکمه ج7 ، ص 315

[8] - احزاب (33)، آیه 33

[9] - فیض کاشانی، محمد محسن،م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ش‍اه‌ م‍رت‍ض‍ی‌، ترجمه فارسی تفسیر صافی،مترجم  عبدالرحیم عقیقی‌بخشایشی با همکاری جمعی از فضلاء، چاپ پنجم، قم، انتشارات نوید اسلام، 1387،ج2، ص 351

[10] - احزاب (33)، آیه 41

[11] - محمد بن حسن حر عاملی،همان کتاب،ج4، ص1022

[12] - فاتحه(1)، آیه6

[13] - آل عمران (3)،آیه61.

[14] - همان

[15] - ابراهیم(14)،آیه24

[16] - همان

[17] - اسراء (17)،آیه 57

[18] - همان،ص31

[19] - مومنون (23)،آیه111.

[20] - همان

[21] - نور(71)، آیه35

[22] - همان،ص 29،31

[23] - شوری(42)، آیه 23

[24] - امینی،عبد الحسین،‌‌ فاطمه الزهراء، مترجم شجاعت حسین رضوی گوپالپوری، قم، انتشارات بهمن آرا، 1382،ص187

[25] - حشر (59)، آیه9

[26] - محلاتی، شیخ ذبیح الله، ریاحین الشریعة، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، تهران، ربیع الثانی1375.جلد1،ص63

[27] - الرحمن(55)، آیه19

[28] مکارم شیرازی، حضرت آیه الله ناصر ودیگران، نمونه تفسیرقرآن کریم، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ پا نزدهم، 1376،ج23،ص133

[29] - فرقان (25)،آیه 74

[30] - بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، تفسیر البرهان فی کتاب القران الکریم، مترجم عبد الله صالحی نجف آبادی، قم، انتشارات ذوالقربی،‌1390،ج 2،ص152

[31] - احزاب(33)،آیه72

[32] - امینی عبد الحسین،همان کتاب،ص68

[33] - سوره کوثر(108)،آیه1-3

[34] - ناصر مکارم شیرازی، همان کتاب،ج27، ص370

[35] - قدر(97)، آیه 1

[36] - مهدی نیلی پور،همان کتاب،ص531

[37] - سوره انسان(76)،آیه7-12

[38] - شیخ ذبیح الله محلاتی، همان کتاب،ص118