پیوند: http://www.iqna.ir

گروه فضای مجازی: حكم غيبت چه در حقيقت و چه در دنيای مجازی يكی است و در اين‌باره رهبر معظم انقلاب به كاربران اين فضا در ذيل بحث موارد استثناء از حكم حرمت غيبت در پاسخ به پرسشی درباره صدق غيبت در اين فضا، دو تذكر بيان كرده‌اند.

به نام خداوند رحمتگر مهربان، ای كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد از بسيارى از گمان‌ها بپرهيزيد كه پاره‌‏اى از گمان‌ها گناه است و جاسوسى مكنيد و بعضى از شما غيبت بعضى نكند آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده‏‌اش را بخورد از آن كراهت داريد [پس] از خدا بترسيد كه خدا توبه‌‏پذير مهربان است (حجرات/ 12).

نوزدهمين حديث از چهل حديث حضرت امام خمينی(ره) درباره غيبت و راه‌های ترك اين گناه و گناه شنيدن غيبت است. اين مبحث با روايتی از امام صادق(ع) شروع می‌شود. امام به نقل از رسول خدا(ص) فرمودند:«غيبت در دين مرد مسلمان سريع‌تر از مرض اكله در درونش اثر می‌گذارد و رسول خدا(ص) فرمود: نشستن در مسجد در انتظار خواندن نماز عبادت به حساب می‌آيد تا زمانی كه از او غيبت سر نزند.»

مرض اكله، دردی است كه وقتی در عضوی از اعضای بدن پيدا می‌شود، آن عضو را می‌خورد و نابود می‌كند. منظور حديث اين است كه همان طور كه وقتی مرض اكله در بدن پيدا شود، عضو مبتلا را می‌خورد و نابود می‌سازد، غيبت كردن هم همين تأثير را نسبت به دين شخص دارد.

فقها تعاريف فراوانی برای غيبت داشته‌اند و معيارهايی در اين خصوص ارائه كرده‌اند. شهيد مطهری در كتاب كشف الريبه ملاك غيبت را اينگونه معنا كرده است كه هرگاه كسی در غياب ديگری سخنی نسبت به او بگويد كه عرفاً و در نزد مردم نقص و عيب به حساب می‌آيد و قصد وی از اين كار سرزنش و يا برملا كردن نقص او باشد، مرتكب غيبت شده است.

همچنين ابوذر می‌گويد از رسول خدا(ص) پرسيدم كه غيبت چيست؟ حضرت فرمودند: غيبت عبارت است از اينكه نسبت به برادرت چيزی بگويی كه او از آن خوشش نمی‌آيد. ابوذر پرسيد: حتی اگر اين صفت و ويژگی در او باشد؟ باز‌هم غيبت، به حساب می‌آيد؟ حضرت فرمود: اگر آن صفت در او باشد، غيبت است، والا تهمت به حساب می‌آيد.

حال با وجود تمامی احاديث و روايات آمده در دين اسلام، متوجه يك امر بزرگ كه امروزه بسيار ناديده گرفته می‌شود خواهيم شد و آن هم غيبتی است كه در دنيای مجازی و اينترنتی صورت می‌گيرد، چرا كه با مثال‌های آمده در بالا روشن می‌شود كه حكم غيبت نه فقط در دنيای حقيقی بلكه در دنيای مجازی هم همان حكم گناه غيبت را دارد.

شايد اين مسئله بسيار تعجب‌آور است كه فردی بخواهد از ديگری در فضای مجازی بنويسد و يا او را مورد نوشته‌ها و مطالبی قرار دهد كه مورد سوال از آن هيچ آگاهی ندارد، بله اينجا هم حكم غيبت حاكم است و نبايد در اين فضا هم از ديگری مطلبی را نوشت كه راضی نباشد. رهبر معظم انقلاب نيز در ذيل بحثِ موارد استثناء از حكم حرمت غيبت، در پاسخ به سؤالی پيرامون صدق غيبت در فضای مجازی موارد ارزشمندی را بيان كرده‌اند كه شما را به خواندن آن دعوت می‌كنم.

صدق غيبت در مواردی چون وبلاگ يا ضبط صوت و تصوير!

حضرت آيت‌الله العظمی خامنه‌ای در جلسه درس خارج فقه خود كه درتاريخ 7دی‌ماه سال 89 در ذيل بحثِ موارد استثناء از حكم حرمت غيبت بود، در پاسخ به سؤالی پيرامون صدق غيبت در مواردی چون ذكر در نوشته، وبلاگ يا ضبط صوت و تصوير و انتقال آن، به نكات مهمی در تبيين احكام آن اشاره فرمودند، كه نظر به اهميت بحث، اين بخش از بيانات معظم‌له را در اختيار علاقه‌مندان و فعالان فضای مجازی قرار می‌دهيم.

ايشان بيان كردند: اينى كه اصلاً اين كار [غيبت] جايز است يا جايز نيست ولو به قصد اصلاح باشد، اين را نمی‌شود به طور مطلق يك چنين چيزى را پابند شد، كه ما بگوئيم ما چون می‌خواهيم در امر جامعه اصلاح كنيم، پس زيدى را، عمروى را يا يك جريانى را به طور مطلق مورد تهاجم قرار بدهيم، غيبت كنيم، حالا آن كسانى كه اين كارها را می‌كنند، خيلى اوقات به غيبت هم اكتفاء نمی‌كنند. خب، ملاحظه می‌كنيد ديگر.

گاهى چيزهائى را مى‌آورند كه معلوم نيست حدِّ غيبت(1) بر او صادق باشد. شايد مصداق تهمت است، مصداق افتراء است، مصداق قول به غير علم است، مصداق سبّ و شتم است. نمی‌شود اين را گفت كه اگر طرف قصد اصلاح دارد، پس بنابراين اين جايز است براى او، نه، موارد استثناء همان مواردى است كه [در كتب فقهی] ذكر شده است.

بايد اين موارد صدق كند، احراز بشود. اين خيلی مهم است. واقعاً يكى از چيزهائى كه ما همه‌مان [بايد توجه كنيم]، به مردم هم بايد بگوئيم، ياد بدهيم كه توجه بكنند اين است كه: به صرف توهم اين كه حالا اين كار مصلحت دارد، دستشان را، يا قلمشان را، يا وبلاگشان را آزاد نكنند كه هر چه به دهنشان آمد، آن را بگويند؛ اينجور نيست، چون وسائل مدرن امروز همه مشمول همين حكم است. يعنى خواندن وبلاگ هم مثل خواندن كاغذ است، كتاب است، نامه است، مثل شنيدن حرف است. استماع غيبت شامل همه‌ اينها می‌شود؛ يعنى ملاك استماع در اينها وجود دارد مسلّماً شنيدن به گوش خصوصيتى ندارد، خواندن در نامه هم عين همان است كه ما در بحث استماع اين را تأكيد كرديم و عرض كرديم.

خب، دوربين هم همين جور است. فرض كنيد كه اگر چنانچه انسان يك خطایى را از كسى ديد، اين را رفت با دوربين ثبت كرد، بعد آمد يك جایى نشان داد؛ اين هم همان است ديگر، چه فرقى ميكند يعنى بايستى واقعاً به اينها توجه كرد. محيط را بايد محيط اخلاقى كرد. ما اگر بخواهيم جامعه را اصلاح بكنيم، اين اصلاح فقط به اين نيست كه انسان از افراد غيبت بكند. راه‌هاى ديگرى هم وجود دارد. حالا من غيبت را عرض ميكنم. فضلاً(2) از تهمت و افتراء و اينها.

بنده يك وقتى به يك مناسبتى در يك صحبت عمومى عرض كردم به مردم كه قرآن كريم می‌فرمايد: «لولا اذ سمعتموه ظن المؤمنون و المؤمنات بأنفسهم خيراً»؛(3) يعنی وقتى افك(4) را شنيديد چرا به همديگر حسن‌ظن نداشتيد؟ يعنى از اول رد كنيد افك را. [اگر] آمدند به يك نفرى تهمت زدند، يك چيزى را گفتند - حالا يا با عنوان تهمت يا به عنوان غيبت - چرا قبول می‌كنيد؟ ببينيد اين كلمه‌ لولاى تحذيريه در قرآن و در كلام عرب خيلى معناى وسيعى دارد، فقط معنايش «چرا» نيست، كه ما بگوئيم چرا اين كار را نكردى. چراى با تأكيد است. يعنى آه، واى، چرا؛ معناى «لولا» اين است؛ تحذيريه است.

حرف‌های آشکار یکدیگر را نقد کنید

{چرا} «لولا اذ سمعتموه ظن المؤمنون و المؤمنات بأنفسهم [خيراً]»؛ يعنی چرا به هم ظن نيك نداريد، چرا به هم حسن‌ظن نداريد. تا فوراً كسى آمد، شما بگوئيد بله، احتمال درستى‌اش هم اگر بود، آدم به صورت يقين آن را بداند و نقل بكند. اين درست نيست، اين ممنوع است. اين چيزى كه امروز مورد ابتلاست در جامعه‌‌ ما، از همان چيزهائى است كه بايست از همين ادله‌ غيبت بفهميم كه درست نيست؛ اين وضعى كه وجود دارد درست نيست. البته انتقاد منطقى، گفتن حرف صحيح اينقدر حرفهاى آشكار وجود دارد كه انسان اگر ذكر آنها را بكند، اصلاً هم غيبت نيست، و می‌تواند انسان نقد بكند. بله مسلّم است.

امروز يك جريان صحيح و حقّى در جامعه‌ ما وجود دارد، جريان‌هاى باطلى هم وجود دارد كه به انواع و اقسام طرق می‌خواهند جامعه را خراب كنند، انقلاب را منحرف كنند؛ در اين شكى نيست. آدم‌هایى هم در رأس اين جريانات هستند. چه لزومى دارد كه انسان به اين آدمها تهمت بزند. چه لزومى دارد كه غيبت اينها را بكند. حرف آشكار اينقدر دارند؛ همان حرف‌هاى آشكار را بيان بكنند، تبيين كنند، توضيح بدهند، مطلب روشن خواهد شد؛ هيچ نيازى به غيبت كردن نيست كه آدم بگويد حالا ما براى اصلاح مثلاً غيبت می‌كنيم.

بنابراين به نظر من همين ادله‌اى كه در باب غيبت خوانديم، اين تمام المراد را به ما نشان می‌دهد؛ يعنى واقعاً همانى كه بايد بفهميم از شرع مقدس همين را انسان می‌فهمد و تشخيص می‌دهد. بايد بر طبق همين هم عمل كرد.
فايل صوتی بيانات رهبر معظم انقلاب

1) معنی غيبت، تعريف غيبت

2) تا چه رسد به

3) سوره‌ی نور، آيه 12

4) تهمت، افترا، نسبت ناروا

گردآورنده: وهاب خدابخشی