یكی از صفات پسندیده روحی، داشتن علم است و فضیلت و برتری دانا بر نادان از آفتاب روشن تر است. آنچه انسان را از سایر حیوانات امتیاز می دهد همانا نیروی عقل و زیور علم است. حیوانات دیگر، هر كدام طبق ساختمان ویژه خود دارای غریزه های ثابتی هستند كه به طور یكنواخت، نیازمندی های زندگی خود را مطابق آن ها رفع می كنند و هرگز در زندگی آن ها امیدی به ترقی و تعالی نیست و نمی توانند درهای تازه ای به روی خود و دیگران باز كنند. تنها انسان است كه به واسطه نیروی خرد، هر روز معلومات تازه ای بر معلومات گذشته خود می افزاید و با كشف قوانین طبیعت و ماورای طبیعت، هر زمان ارزش و رونق تازه ای به زندگی مادی و معنوی خود می دهد، به ادوار گذشته نظر افكنده، برای آینده خود و دیگران پایه گذاری می نماید.

اسلام در تحصیل علم به قدری تأكید فرموده است كه پیغمبر اكرم(ص) می فرماید:«تحصیل علم بر هر مسلمانی واجب است.» [1] و نیز می فرماید:«به دنبال علم بروید اگر چه در چین باشد.» [2] و نیز می فرماید: «از گهواره تا گور در آموختن دانش بكوشید.» [3] اسلام به شناختن اسرار آفرینش و تفكر در آسمان ها و زمین و طبیعت انسان و تاریخ ملل و آثار گذشتگان (فلسفه و علوم ریاضی و طبیعی و غیر آن ها) بسیار توصیه می كند و همچنین یاد گرفتن مسایل اخلاقی و شرعی (اخلاق و حقوق اسلامی) و اقسام صنایع كه به زندگی انسان سر و صورت می دهد، در اسلام بسیار ترغیب و تأكید شده.

و لذا فرا گرفتن علم و دانش از نظر دین، داراى ارزش فوق العاده است. - البتّه با حفظ شرایطى كه در بیانات اهل بیت عصمت وطهارت‏علیهم السلام در ارتباط با علم و شرایط تحصیل آن فرموده‏اند - چون فراگیرى علم، علاوه بر آن كه بر آگاهیهاى انسان مى‏افزاید، خود یك نوع عبادت است.

حضرت امام باقرعلیه السلام مى‏فرمایند:

تَذَكُّرُ الْعِلْمِ ساعَةً خَیْرٌ مِنْ قِیامِ لَیْلَةٍ. [4]

یك ساعت تذكّر علم، از قیام یك شب و به عبادت پرداختن در آن بهتر است.

بدیهى است تذكّر یك ساعت علم، در صورتى از عبادت یك شب برتر است، كه از تعلیم و تعلّم قصدى جز تقرّب به خداوند وجود نداشته باشد. اگر مقصودِ طالب علم، ریاست بر عوام كالانعام باشد، او از آنان اضلّ و گمراه‏تر است:

«اُولئِكَ كَالْاَنْعامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ ». [5]

آنان همچون چهارپایان هستند؛ بلكه آنها گمراه‏ترند.

این روایات نورانی بیانگر این مطلب است که ارزش علم و علم اندوزی بسیار مهم خواهد بود و برای رسیدن به این هدف و در واقع عالم شدن باید تمام تلاش و جدیت خود را فقط به کسب علم معطوف سازیم.

در ادامه به نکته و خاطره بسیار مهمی در تلاش و جدیدت از ملا صالح مازندارنی اشاره خواهیم نمود.

من برای طلاب حجتم

مرحوم ملا صالح مازندرانى بارها مى گفت : من از طرف پروردگارم بر طلاب حجت هستم زیرا كسى از من فقیرتر نبود مدتى گذشت كه قدرت بر روشن كردن چراغى نداشتم و اما از نظر حافظه كسى بدتر از من نبود، راه خانه ام را گم مى كردم و نامهاى فرزندانم را فراموش مى كردم و الفباى تهجى را وقتى شروع كردم كه سى سال از عمرم گذشته بود. با این همه آن مرحوم در اثر كوشش و جدیت در تحصیل علم به جائى رسید كه داماد مرحوم مجلسى اول شد و شرح ملا صالح مازندرانى شاید بهترین شرحى است كه بر اصول كافى فراهم آمده و كتابهاى دیگر او عبارت است از شرح من لا یحضره الفقیه و شرح معالم الاصول و حاشیه بر شرح لمعه و حاشیه بر وجیزه شیخ بهائى . و آن دانشمند عالیمقدار از آمنه بگم همسر دانشمند و پارسایش داراى شش پسر فقیه و دانشمند و یك دختر فاضله شد و از آنها نیز نوادگان بزرگى بوجود آمدند كه بعضى از آنها از مفاخر شیعه و عالم اسلامند مانند آغا محمد هادى تا مى رسد به استاد كل آقا محمد باقر وحید بهبهانى و آقا محمد على كرمانشاهى و سید على صاحب ریاض ‍ العلما و فرزندان آنها تا مى رسد به آیت الله بروجردى رحمه الله بروجردى رحمه الله علیهم اجمعین ، اینها همه از بركت استقامت و پایدارى و كار و كوشش در تحصیل علم است .[6]

براى فراگیرى علم و دانش، میل و اراده، نقش بسیار مهمّى را دارا هستند. به این جهت لازم است طلاب عزیز این دو را در خود ایجاد و تقویت كنند. و سعى كنند که  علومى را كه از مكتب وحى سرچشمه مى‏گیرد فرا گرفته و وجود خویش را از انوار تابناك آن روشن سازند. و برای رسیدن به این مهم دو بال تلاش و جدیدت و معنویت را فراموش نکنند.

پی نوشت ها:

[1]كلینی، محمد بن یعقوب، كافی، تهران، دار الكتب الإسلامیة‌، 1407 ه ‍ ق‌. ج1، ص130، ح1 و 2و 5.

[2]شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، الطبعه الثانیه، مۆسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1414 ه، ج 27، ص 27، ح20.

[3]حاجی خلیفة، كشف الظنون عن اسامی الكتب و الفنون، نشر دار احیاء التراث العربی، ج1، ص 78.

[4]بحار الأنوار: 204/1.

[5]سوره اعراف، آیه 179.

[6]كارنامه مجلسى ص 175.

منبع:

سایت مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن

سایت مرکز ملی پاسخگویی

سایت غدیر