پیوند: http://molamali.ir/1393/01

امیرالمومنین (علیه السلام) درمورد سجده های در نماز می فرماید: سجده اول، یعنی این که از خاکم و سربرداشتن از آن، رمز از خاک به دنیا آمدن است. سجده دوم، رمز مردن و به خاک خفتن است، سربرداشتن از آن، رمز برخاستن از قبر در قیامت و محشور شدن است(۲) و این مضمون این آیه است که: شما را از خاک آفریدیم و به خاک بر می گردانیم و بار دیگر از خاک، بیرونتان می آوریم.(۳)
برکات سجده
یکى از نشانه هاى بندگى و تقرب به خداوند باقیماندن اثر سجده بر مواضع سجود مخصوصا پیشانى است. در گذشته، مۆمنان یا صحابه به یکدیگر مى‏گفتند: «مالی اراک جلحاء»; چرا پیشانیت صاف است؟ کنایه از این که چرا تنها به نماز واجب اکتفا مى‏کنى و نمازهاى نافله نمى‏خوانى! امام امیرالمۆمنین(علیه‏السلام) نیز مى‏فرماید: مکروه مى‏دارم که پیشانى آدمى صاف باشد و هیچ گونه اثر سجده بر آن نباشد. (۴)
امام صادق علیه‏السلام نیز برای داشتن سجده های طولانی ما را به کشیدن سرمه سفارش می کنند: سرمه، مو بر مى‏رویانَد، دیده را تیزى مى‏بخشد، و انسان را بر طولانى ساختن سجده، یارى مى‏رساند.(۵)
در این همه سفارش به سجده و آن هم سجده های طولانی حتما خیر و فوائدی است که در ادامه به گوشه هایی از آن ها اشاره می نماییم: با سجده …

۱. به خدا نزدیک تر می شوی
سجده‌ی با توجه و با حضور قلب، انسان را به خدا نزدیک‌تر خواهد کرد، و هر چه این زمان طولانی‌تر باشد، قرب و نزدیکی بیشتری حاصل خواهد شد؛ زیرا انسان هر چه به خاک نزدیک شود به خدا نزدیکتر می‏ شود. امام صادق (علیه‏ السلام) فرمودند: نزدیکترین حالت بنده به خدا
سجده‌ی با توجه و با حضور قلب، انسان را به خدا نزدیک‌تر خواهد کرد، و هر چه این زمان طولانی‌تر باشد، قرب و نزدیکی بیشتری حاصل خواهد شد؛ زیرا انسان هر چه به خاک نزدیک شود به خدا نزدیکتر می‏ شود. امام صادق (علیه‏ السلام) فرمودند: نزدیکترین حالت بنده به خدا وقتی است که در حال سجده باشد و گریه کند
وقتی است که در حال سجده باشد و گریه کند.(۶)
۲. کمر شیطان را می شکنی
امام صادق (علیه السلام) فرمود: بنده حق چون سجده را در جائى که کسى او را نمى بیند طولانى کند شیطان میگوید: واى بر من فرزندان آدم اطاعت کردند و من عصیان ورزیدم، و سجده کردن و من امتناع نمودم.(۷)
۳. گناهانت پاک می شود
شخصی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: گناهانم بسیار و عملم اندک است. فرمود: سجده های خود را زیاد کن، زیرا آنگونه که باد، برگ درختان را می ریزد، سجده هم گناهان را می ریزد.(۸) و نیز آن حضرت در ضمن خطبه شعبانیه فرمود: پُشتهای شما از بار گناه سنگین شده است. آنها را با سجده های طولانی سبک کنید.(۹)
۴. دعایت مستجاب می شود
سعید بن یسار میگوید به حضرت صادق (علیه السلام) گفتم: من از پیشگاه حضرت حق مسئلت و درخواست میکنم در حالى که در رکوع یا سجودم، فرمود خوب است در حالى که در سجدهاى دعا کن زیرا نزدیک ترین حالت عبد به پیشگاه خدا در سجده بودن اوست خدا را در آن حال براى خیر دنیا و آخرتت بخوان.(۱۰)
۵. بهشتی می شوی
مردی به رسول خدا (سلام‏ الله علیه) عرض کرد: دعا کنید که خدا مرا به بهشت برد. حضرت فرمود: «أعنّى بکثرة السجود» من دعا می‏ کنم لیکن تو مرا با سجده‏ های زیاد و طولانی کمک کن تا دعای من مستجاب شود.(۱۱)
۶. با پیامبر محشور می شوی
مردى خدمت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) رسیده گفت مرا دستورى بیاموز که … خداوند مرا با شما محشور نماید. حضرت فرمود: … اگر بخواهى خدا تو را با من محشور نماید باید سجده ات را طولانى کنى در پیشگاه پروردگار قهار.(۱۲)
از مهمترین اذکار توصیه شده در سجده
مراجع تقلید، خواندن آیات قرآن در سجده نماز را مکروه شمرده‌اند.(۱۳) زیرا امام صادق (علیه السلام) از پدر بزرگوارشان و او از امیرالمۆمنین (علیه السلام) روایت کرده: “قرائتی در رکوع و سجود نیست. در رکوع و سجود تنها مدح خدای عز وجل است و بعد از آن درخواست و دعا، پس قبل از دعا با مدح و ثنای خدای عز وجل شروع کنید، سپس دعا کنید.(۱۴)
اما دعاهاى این سجده بسیار است و آسانترین آنها این چند مورد است(۱۵):
۱. به سند معتبر از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده: اگر میخواهى صد مرتبه (شُکراً شُکراً) بگو و اگر مى‏خواهى صد مرتبه (عَفْواً عَفْواً)
۲.کلینى به سند معتبر روایت کرده: مردى به حضرت صادق علیه السّلام شکایت کرد: امّ ولدى[امّ ولد به کنیزانى گفته مى‏شود که از مالکان‏ خود داراى فرزندى شوند]دارم که علیل است، فرمود:پس از هر نماز واجب در سجده شکر بگوید: «یا رۆوف یا رحیم،یا ربّ یا سیّدى‏» آنگاه حاجت خود را بطلبد.
۳. در بسیارى از روایات معتبر نقل شده:امام صادق و امام کاظم علیهماالسّلام در سجده‏ شکر بسیار مى‏گفتند: «اَسْاَلُکَ الرّاحَةَ عِندَ المَوْت و العَفْوَ عِنْدَ الحِساب».
۴. در بعضى از کتب معتبر از امیر مۆمنان على السّلام روایت شده: بهترین سخنان نزد حق تعالى، آن است که بنده‏ در سجده سه مرتبه بگوید: «اِنّى ظَلَمْتُ نَفسْى فَاغْفِرلى».
۵. در «جعفریات» به سند
مردى خدمت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) رسیده گفت مرا دستورى بیاموز که … خداوند مرا با شما محشور نماید. حضرت فرمود: … اگر بخواهى خدا تو را با من محشور نماید باید سجده ات را طولانى کنى در پیشگاه پروردگار قهارصحیح از حضرت امام صادق علیه السّلام روایت کرده:حضرت رسلو صلى اللّه علیه و آله وقتى سر به سجده مى‏گذاشت این دعا را مى‏خواند: «اَللّهُمَّ مَغْفِرَتُکَ اَوْسَعُ مِنْ ذُ نُوبى وَرَحْمَتُکَ اَلاَرْجى عِنْدى مِنْ عَمَلى فَاغْفِرْ لى ذُ نُوبى یا حَیّا لا یَمُوتُ»: خدایا آمرزشت از گناهان من گسترده‏تر،و مهرت بر من از عملم امیدبخش‏تر است، گناهان مرا بیامرز،اى زنده‏اى که هرگز نمى‏میرد.
مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکى تبریزى(ره) مى نویسد: من استادى داشتم بزرگوار، عارف ،عامل و کامل (مراد او آخوند ملاحسینقلى همدانى است) که نظیر او را ندیده ام ، از او درباره عملى که مجرب، و در اصلاح قلب و تحصیل معارف مۆ ثر باشد، سۆال کردم.
ایشان در پاسخ فرمودند: براى این امر، هیچ کارى مانند مداومت بر یک سجده طولانى در هر شبانه روز یک مرتبه که در آن «لا الهَ الّا انتَ سُبحانَکَ انّى کُنتُ مِنَ الظّالِمین»(۱۶) گفته شود، نیست.
انسان این ذکر را بگوید، در حالى که خود را در زندان طبیعت زندانى و مقید به قید و بندهاى این اخلاق رذیله ببیند، و اقرار داشته باشد که «خداوندا، تو مرا گرفتار این پستى ها نکردى ، و در حق من ظلم روا نداشتى ، و تنها من به خویشتن ستم کرد.»(۱۷)
تعداد آن ذکر در سجده ۷۰۰۰، ۳۰۰۰، ۱۰۰۱، ۷۰۰ و ۴۰۰ بار مى‏باشد که بستگى به دستور استاد و قابلیت طالب دارد. اما عدد ۴۰۰ براى همه، آن هم شب‏ها بعد از نماز عشاء تا هر وقت شب در سجده، نافع است. چون این ذکر به یک معنى استغفار است و هیچ عوارضى در آن نیست.
امام صادق علیه‏السلام می فرماید: سجده کردن بر تربت حسین علیه‏السلام حجابهاى هفتگانه را مى‏شکافد.(۱۸) پس سعی کن بر تربت سالار شهیدان سجده کنی و هنگام سجده، پیشانی ات را بر زمین بگذار و سریع به زمین نزن؛ (مانند نوک زدن کلاغ بر زمین) (۱۹) و زود سر از خاک برندار؛ زیرا هرگاه انسان از شرّ «خود» رهایی یافت؛ دیگر چیزی او را نمی رنجاند.(۲۰)
پی نوشت ها:
۱.سوره نحل، آیه ۴۹.
۲. بحار، ج ۸۲، ص ۱۳۹.
۳.سوره طه، آیه ۵۵.
۴.بحار، ج ۶۸، ص ۳۴۴.
۵. الکافی ، جلد ۶ ، صفحه ۴۹۴ ، حدیث ۶.
۶.کافی، ج۲، ص ۴۸۳.
۷.بحار، ج ۸۵، ص ۱۶۳.
۸.همان، ج۸۲، ص۱۶۲.
۹.همان، ج ۹۳، ص ۳۵۷.
۱۰. همان، ج ۸۵، ص ۱۳۲.
۱۱. حکمت عبادات،حضرت آیت الله جوادی آملی، ص ۱۰۶.
۱۲. منتخب میزان الحکمة، ص ۲۶۴.
۱۳. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۵۹۲، م ۱۰۹۲.
۱۴. عبدالله بن جعفر حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۶۶.
۱۵. مفاتیح الجنان.
۱۶. سوره انبیا، آیه ۸۷.
۱۷. سیماى فرزانگان ، ص ۲۳۴.
۱۸. منتخب میزان الحکمة، ص ۲۶۶.
۱۹. ابن حبان، صحیحه، ج ۱، ص ۲۶۴,.
۲۰. حکمت عبادات،حضرت آیت الله جوادی آملی، ص ۱۰۶.