شورای عالی حوزه ی علمیه قم
مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
مدرسه علميه الزهراء المرضیه(سلام الله علیها)
شهـرستان: اصفهـان
تحقيق پاياني سطح دو (كارشناسي)
موضوع
شرط صحت و لزوم وقف در فقه امامیه
و حقوق مدنی ایران
استاد راهنما
سرکارخانم نریمانی
استاد داور
محقق
راضیه نایب پور

چکیده مطالب

وقف عملی است که در آن عین مال حبس و منافع آن در راه خداوند(خیر) مصرف می شود. با توجه به پیشینه ی وقف که به زمان های دور بر می گردد. اسلام آن را در مسیر منطقی و مترقی رشده داده است. و هر آنچه که در اسلام اهمیّت داشته- فقه امامیه برای آن شرایط و حکام صحت یا لزومی آورده است. حقوق مدنی ایران هم که برگرفته از فقه امامیه می باشد برای وقف شرایطی را بیان کرده که این تحقیق برای اثبات هماهنگی حقوق مدنی ایران از فقه امامیه در- شرایط صحت و لزوم وقف ضروری می باشد.

وقف دارای چهاررکن(واقف، موقوف علیه، وقف و مال موقوفه) می باشد که برای هد کدام شرایط صحتی بیان شده که در صورت نبود آن شرط وقف باطل می شود و اگر آن شرط از شرایط لزوم آن رکن محسوب شود وقف صحیح و ناقل است امّا تبدیل به عقود لازم شده است.

فقه امامیه برای واقف شرایط صحتی را عنوان کرده که در صورت عدم یکی از آن ها اصلاً وقف صورت نگرفته است «بلوغ، عقل، عدم حجر و سفاهت، قصد، اختیار و عدم کراهت، آراء بودم و حریت و ملکیت» حقوق نیز در صحت این شرایط از فقه امامیه تبعیت کرده است.

حقوق مدنی در شرایطی که برای صحت موقوف علیه ذکر کرده« وجود، تعیین، صحت تملک و اباحه و شرعی بودن» با فقه هماهنگی داشته است.

مال موقوفه نیز دارای شرایطی می باشد که شامل «عین بودن، قابلیت بقا و انتفاع، تعیین و شرعی بودن» از جمله شروط صحتی است که حقوق با فقه تطبیق کرده است.

«قصد قربت، قبض، صیغه ایجاب و قبول وقف، تنجیز و دوام» از جمله برخی شروط وقف می باشد که در مورد صحت یا لزوم بودن آن ها در بین فقها و حقوقدانان تفاوت نظر

می باشد و تنها در مورد «اخراج از نفس» اتفاق نظر فقه و حقوق دیده می شود که شرط صحت وقف می باشد.

در پایان با لحاظ کردن کلام فقها و حقوقدانان به این نکته می رسیم که با وجود اختلاف نظرها، دیدگاه حقوقدانان در اکثر موارد با فتاوایی فقهی تطابق دارند و آنچه سبب تفوات نظر حقوقدانان شده ناشی از سکوت در عدم بیان موارد خاص حقوقی می باشد که سبب تفسیر متفاوت حقوقدانان شده است.

کلید واژه: شرط صحت، شرط لزوم، وقف، شرط.