سوال: اگر پول شخصى به عنوان امانت نزد ما باشد آیا به آن خمس تعلّق مى‌گیرد؟ جواب: خمس آن به عهده شما نیست، بله اگر علم دارید که به عین آن مال خمس تعلّق گرفته و صاحبش آن را ادا نکرده، شما در آن مال نمى‌توانید تصرّف کنید و دادن خمس آن هم از طرف شما کفایت از وظیفه صاحبش نمى‌کند. (آیة الله خامنه ای دام ظله)

سوال: آیا لباسی که قبلاً می پوشیدیم ولی یکسال نپوشیدیم خمس دارد؟
دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

در فرض سوال خمس ندارد.
سوال: آیا به سهم ارث خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: ارث خمس ندارد مگر آنكه یقین داشته باشید كه به مال مورث خمس تعلق گرفته و نپرداخته است كه ابتدا باید خمس مال جدا گردد و سپس تقسیم شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م1754 و 1755).
سوال: اگر كسی مقداری پول برای آینده پس انداز كند تا سرمایه كار او شود آیا خمس دارد؟

جواب: بلی ـ بنا به نظر مشهور فقها به وجه مذكور خمس تعلق می‌گیرد. (استفتائات امام(ره) ج1، ص350، س18 و س21 ـ و توضیح المسائل مراجع، ج1، ص92 استفتائات مقام معظم رهبری).

سوال: پولی را كه دولت به عنوان پاداش به كارمندان می‌دهد بر آن خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: بنابر فتوای برخی مراجع جزء درآمد سال وصول است كه اگر تا آخر سال صرف در مخارج زندگی بشود خمس ندارد و هر چه از آن باقی بماند پرداخت خمس آن لازم است و بنابر نظر امام (ره) و مقام معظم رهبری خمس ندارد. (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص409، س191 ـ توضیح المسائل مراجع، ج2، ص70، س869).
سوال: فردی كه حقوقش زیر خط فقر است آیا دادن خمس بر او واجب است؟ اگر عمداً خمس ندهد چه حكمی دارد؟

جواب: خمس به كسی واجب می‌گردد كه پس انداز داشته باشد و درآمدش از مخارجش بیشتر باشد و اگر كسی پس اندازی نداشته باشد پرداخت خمس بر او واجب نیست. (ترجمه اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س969).

چند استفتاء از آیة الله مکارم شیرازی دام ظله:
سوال: من هنگام محاسبه خمس در سر سال خمسی آیا باید آنچه که به دیگران قرض داده ام را هم حساب کنم و خمسش را بپردازم؟

پاسخ: قرض اگر قابل وصول باشد، سرسال خمسی باید خمس آن پرداخت شود ولی اگر قابل وصول نباشد جزء درآمد همان سال وصول، قرار می گیرد.
سوال: آیا به سرمایه ثابت طلا فروشان خمس تعلّق مى گیرد؟

پاسخ: آرى سرمایه خمس دارد; ولى یک بار که خمس بدهند کافى است، و بعداً فقط افزایش را حساب مى کنند.
سوال: من زمینی خریده ام تا در آینده با فروش آن بتوانم منزلم را که خیلی کوچک است عوض کنم آیا به این زمین خمس تعلق می گیرد؟

آری خمس دارد.
سوال: آیا هدیا خمس دارد؟

بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

چند استفتاء از آیة الله سیستانی دام ظله:
سوال: آیا پولی که از بیمه می رسد و نیز حقوق بازنشستگی و یا دیه ای که در وسط سال دریافت می شود متعلق خمس است؟

پاسخ: به پول بیمه و حقوق بازنشستگی خمس تعلق می گیرد اگر تا سر سال صرف در موونه نشود خمس آن واجب است و به دیه تعلق نمی گیرد.
سوال: آیا افزایش ارزش سرقفلی مشمول خمس است وآیا افزایش قیمت هر سال باید محاسبه گردد یا هنگام فروش؟

پاسخ: افزایش قیمت آن خمس ندارد مگر هنگام فروش که جزو درآمد همان سال حساب می شود.
سوال: نماز خواندن با لباسهایی که به آن خمس گرفته بود و ما نمی دانستیم به آن خمس گرفته آیا باید قضا کنیم؟

پاسخ: در این صورت نماز صحیح است.
سوال: اگر انسان با دوستی که می دانیم خمس نمی دهد شراکت کند چه حکمی دارد؟

پاسخ: اشکال ندارد.
سوال: از ثلث سهم امام آیا در صورت عدم تمکن فرزندان اجازه می فرمایید به آنها داده شود البته پدر توان خرجی آنها را ندارد.

پاسخ: فرزند واجب نفقه است و مصرف خمس نیست.
سوال: اگر اموال شخصی مشمول خمس باشد، آیا تنها پرداخت خمس مالی که می خواهد با آن حج کند با این شرط که خمس باقی اموالش را پس از حج بپردازد، برای صحت حج او مُجزی است؟

پاسخ: تأخیر در جدا کردن خمس و نپرداختن آن جایز نیست بلکه غصب و حرام است و اگر خمس پاره ای از اموال خود را بپردازد و با آن حج کند، حجش صحیح است. لیکن به دلیل تأخیر در پرداختن خمس بقیه اموال خود، گناهکار است.
سوال: چگونه می شود به رهن خانه خمس تعلق نگیرد؟

پاسخ: اگر رهن خانه از پولی باشد که اگر صرف در موونه نشود باید خمس آن را داد راه فرار و چاره ای که خمس ندهید وجود ندارد.

چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:
سوال: آیا یارانه‌هاى نقدى كه از طرف دولت به حساب افراد واریز مى‌شود خمس دارد؟

جواب: یارانه خمس ندارد، ولى سود حاصله اگر تا سر سال خمسى باقى بماند، متعلق خمس است.
سوال: اگر پول شخصى به عنوان امانت نزد ما باشد آیا به آن خمس تعلّق مى‌گیرد؟

جواب: خمس آن به عهده شما نیست، بله اگر علم دارید که به عین آن مال خمس تعلّق گرفته و صاحبش آن را ادا نکرده، شما در آن مال نمى‌توانید تصرّف کنید و دادن خمس آن هم از طرف شما کفایت از وظیفه صاحبش نمى‌کند.
سوال: كسانى كه قرض دارند آیا پرداخت خمس بر آنها واجب است؟

جواب: با وجود شرایط، داشتن قرض فى نفسه مانع از تعلق خمس نیست.

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

سایت اسلام کوئیست

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله سیستانی دام ظله

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی دام ظله

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله خامنه ای دام ظله

سایت اندیشه قم